Ναυάγια στις Βόρειες Σποράδες – Μέρος Β’

Του Γρηγόρη Καρταπάνη, Μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών Συνεχίζουμε σήμερα με την καταγραφή ναυαγίων στις Β. Σποράδες κατά τη δεκαετία του ’30. Α/π Βόλος Φορτηγό ατμόπλοιο εταιρίας γερμανικών συμφερόντων. Σαλπάρισε από τον Βόλο το μεσημέρι του Σαββάτου 21 Φεβρουαρίου 1931 με κακές καιρικές συνθήκες που επιδεινώθηκαν δραματικά όταν βγήκε από τον Παγασητικό. Φορτωμένο- με φορτίο γαιανθράκων- αδυνατούσε να διατηρήσει την κανονική του πορεία στον δίαυλο Μαγνησίας- Σκιάθου και αναζήτησε, όπως φαίνεται, προστασία στο νησί, στρέφοντας προς τα εκεί. Προέκυψε όμως βλάβη στη μηχανή και το καράβι, έρμαιο των κυμάτων, παρασύρθηκε και προσάραξε στον γνωστό ύφαλο Λευτέρης στο μέσον σχεδόν του διαύλου. Το πλοίο είχε υποστεί σοβαρές ζημιές, με την ανέλκυσή του να κρίνεται αδύνατη ή ασύμφορη κι εγκαταλείφθηκε στην τύχη του, για να πουληθεί για παλιοσίδερα λίγο αργότερα. Παρέμεινε όμως εκεί για τέσσερα περίπου χρόνια, προκαλώντας προβλήματα στην ορατότητα του φάρου, αλλά και στο ίδιο το τσιμεντένιο βάθρο του, που απειλούνταν ακόμη και με κατάρρευση, αφού το ναυάγιο ακουμπούσε σχεδόν πάνω του. Πάντως πίσω από το συμβάν κρυβόταν πλούσιο παρασκήνιο με αλλαγές ιδιοκτητών και εικονικές μεταβιβάσεις, που επέσυραν την παρέμβαση των αρμοδίων αρχών. Τελικά το πλοίο κόπηκε στα δύο το 1934 και βυθίστηκε στα πρανή του υφάλου. Τμήματά του υπάρχουν ως σήμερα και αποτελούν καταδυτικό προορισμό για οργανωμένες ομάδες αυτοδυτών. Βενζινόπλοιο Γ. Καντοφώτη – Λέμβος Δ. Λυκούργου Ακόμη και σήμερα το λιμάνι της Σκοπέλου, παρά τα ευρείας έκτασης λιμενικά έργα που έχουν πραγματοποιηθεί, παρουσιάζεται ευάλωτο στους Β.Α. κυρίως ανέμους. Στα χρόνια του Μεσοπολέμου βέβαια τα πράγματα ήταν σαφώς πιο δύσκολα και τα φουνταρισμένα πλεούμενα, σε περίπτωση κακοκαιρίας, αντιμετώπιζαν σοβαρό κίνδυνο βύθισης όπως στο παρακάτω συμβάν, ευτυχώς μόνο με υλικές απώλειες. «Ναυάγιον βενζινοπλοίου εις κόλπον Σκοπέλου Εις τον κόλπον της Σκοπέλου την παρελθούσαν Δευτέραν συνεπεία του πνέοντος ισχυροτάτου ανέμου και της σφοδράς θαλασσοταραχής εσημειώθησαν αρκεταί ζημίαι τόσο εις της ξηράν, όσο και εις τα εντός του κόλπου ελλιμενισμένα ιστιοφόρα. Κατά πληροφορίας νησιωτών αφιχθέντων χθες εις την πόλιν μας, την ως άνω ημέραν, ένεκα της ενεσκηψάσης, πρωτοφανούς θυέλλης, εβυθίσθη, παρά τας απεγνωσμένας προσπαθείας, πολλών ναυτικών το βενζινόπλοιον του Γρ. Κοντοφώτη. Το βυθισθέν βενζινόπλοιον, χωρητικότητος 60 τόννων, ήτο φορτωμένον με ελαιοπυρήνας, η αξία δε αυτού υπολογίζεται εις 250 χιλ. δραχμάς. Επίσης εις την αυτήν περίπου ώραν κατεποντίσθη και η μεγάλη λέμβος του Δημ. Λυκούργου αξίας 60 χιλιάδων δραχμών. Ευτυχώς ανθρώπινα θύματα δεν εσημειώθησαν…». (Λαϊκή Φωνή 2/4/1931). Δόξα Π. Θλιβερού- 5. Ευαγγελίστρια Δημ. Αθανασίου Η κακοκαιρία ετούτη, στις τελευταίες μέρες του Μάρτη και τις πρώτες του Απρίλη φαίνεται πως ήταν έντονη και διαρκής προκαλώντας προβλήματα όχι μόνο στη Σκόπελο αλλά σε ολόκληρη τη Μαγνησία, με πολλά ναυάγια μικρών σκαφών, ευτυχώς δίχως να χαθούν ζωές. Σημειώνεται σχετικά στην εφ. Σημαία: «Ναυάγια και καταστροφαί εις την περιφέρειαν Κατά πληροφορίας εκ Σκοπέλου έλαβον χώραν εκεί κατά την διάρκειαν της τελευταίας κακοκαιρίας πολλά ναυάγια αλιευτικών πλοιαρίων και λέμβων, χωρίς ανθρώπινα θύματα. Μεταξύ των θρυμματισμένων πλοιαρίων καταλέγονται η Δόξα του Π. Θλιβερού, η Ευαγγελίστρια του Δημ. Αθανασίου κ.λπ. Επίσης πολλά ναυάγια εσημειώθησαν εις την περιφέρειαν Τρικκέρων». (7/4/1931). Ποιος ξέρει πόσα συνολικά ναυάγια σημειώθηκαν στη διάρκεια αυτής της ιδιαίτερα σφοδρής μαρτιάτικης κακοκαιρίας; Α/π Όμηρος Φορτηγό ατμόπλοιο νηολογίου Πειραιά 549, ολικής χωρητικότητας 1366 και καθαρής 817 κόρων, μεταφορικής ικανότητας 1930 τόνων, ναυπηγημένο στη Δανία το 1884 με πλοιοκτήτες τους Λ. Σπινέλη και Λ. Δεβερζιάδη, και πλοίαρχο, κατά το συμβάν, τον Κων. Κουφοπαντελή. Ναυάγησε κοντά στη νησίδα Σκατζούρα, τη νοτιότερη του συμπλέγματος των Β. Σποράδων, όταν προσέκρουσε σε υφάλους, μιας και στην περιοχή υπάρχουν αρκετά επικίνδυνα σημεία. Αποτελεί ερωτηματικό πώς βρέθηκε στο σημείο εκείνο, αφού, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ταξίδευε από τη Ρουμανία προς το Βόλο με φορτίο δημητριακών και ξυλείας για γνωστούς εμπόρους της πόλης. Ακόμη στα «Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες» η αιτία ναυαγίου σημειώνεται πως «οφείλονταν σε ανθρώπινη ενέργεια», κάτι που μάλλον παραπέμπει σε εκούσια πράξη και όχι σε ανθρώπινο σφάλμα. Το πλήρωμα διασώθηκε, αλλά βέβαια το ατμόπλοιο απωλέστηκε. Ατμόπλοιο Υπεροχή Το ατμόπλοιο Υπεροχή ανήκε στην Ακτοπλοΐα της Ελλάδος (ΑΚΤ.ΕΛ.). Στη διάρκεια του δρομολογίου του από Θεσσαλονίκη προς Βόλο, πλησιάζοντας στο μπουγάζι Μαγνησίας- Σκιάθου συνάντησε σφοδρή τρικυμία με ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες, χιονοθύελλα και περιορισμένη ορατότητα, χωρίς να μπορεί να διοπτεύσει ούτε το φάρο στον ύφαλο Λευτέρης- που παρουσίαζε προβλήματα λόγω της προσάραξης του α/π Βόλος(2)– αλλά και τον αντικρινό στο Ποντικόνησο της Ευβοίας, αφού στο ακρωτήριο Σηπιάς δεν είχε ακόμη τοποθετηθεί σήμανση(3). Η κακοκαιρία και ο σφοδρός κυματισμός προφανώς ώθησαν το πλοίο προς τις βορειοδυτικές ακτές της Σκιάθου, όπου και προσάραξε στη θέση Εστέλα(4) γύρω στις έξη το πρωί της 7ης Φεβρουαρίου 1932. Ευτυχώς η προσάραξη υπήρξε ομαλή σε σημείο που δεν χτυπούσε το πλοίο ο καιρός γι’ αυτό όπως διαπιστώθηκε δεν προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές. Κάποιοι επιβάτες και μέλη του πληρώματος διεκπεραιώθηκαν με κόπο στην ακρογιαλιά και με πεζοπορία έφθασαν στην πολίχνη της Σκιάθου, ειδοποιώντας για το ναυάγιο, ώστε να οργανωθεί αποστολή βοήθειας. Πράγματι και οι υπόλοιποι επιβαίνοντες στο ατμόπλοιο αποσύρθηκαν χωρίς κίνδυνο και σε τούτο βοήθησε η ψυχραιμία που υπήρξε από επιβάτες και πλήρωμα, τόσο κατά την προσάραξη, όσο και κατά τη διάσωση. Επίσης διασώθηκαν και σχεδόν όλα τα εμπορεύματα που μεταφορτώθηκαν σε άλλο πλοίο της ίδιας εταιρίας που έσπευσε να συνδράμει, εκτός από ένα κοπάδι πρόβατα που έπεσαν στη θάλασσα όταν στρώθηκε στην ακτή το Υπεροχή κι έγειρε προς τη μια πλευρά, και αναπόφευκτα πνίγηκαν. Κατάπλευσαν από τον Πειραιά και δύο ναυαγοσωστικά ρυμουλκά για την αποκόλληση του πλοίου κάτι που επιτεύχθηκε σχετικά γρήγορα, ενώ πραγματοποιήθηκαν και οι απαραίτητες, πρόχειρες επισκευές, ώστε το καράβι να καταστεί απόλυτα πλεύσιμο και να ρυμουλκηθεί στον Πειραιά. Το σοβαρό ναυτικό ατύχημα παρακολουθείται από την τοπική ειδησεογραφία και τα σχετικά δημοσιεύματα στην εφ. Ταχυδρόμος (8, 9 και 10 Φεβρουαρίου) μας παρέχουν μια ολοκληρωμένη ενημέρωση γι’ αυτό. Πλωτός γερανός Η ρυμούλκηση σε περίπτωση τρικυμίας θεωρείται μια διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη και απαιτείται υψηλού επιπέδου γνώση και εμπειρία. Η αδυναμία ταχείας πλεύσης και διενέργειας ελιγμών, καθιστά ευνόητη τη δεινή θέση που μπορεί να βρεθούν ρυμουλκά και ρυμουλκούμενα σκάφη. Όπως στο παρακάτω συμβάν με βύθιση πλωτού γερανού στο μπουγάζι Σκιάθου- Σκοπέλου, κάτω από δυσμενείς οπωσδήποτε καιρικές συνθήκες. Τα πλωτά μέσα- ρυμουλκό και γερανός- μετέβαιναν από την Ιταλία στο Τσάγεζι για την εκτέλεση λιμενικών έργων και προφανώς αναζητήθηκε ασφαλέστερη πορεία ανάμεσα από τα δύο νησιά, παρά να διέλθουν από το δίαυλο Μαγνησίας- Σκιάθου όπου μάλλον επικρατούσε κι εκεί σφοδρή φουρτούνα. Διαβάζουμε στην εφ. Λαϊκή Φωνή: «Ναυάγιον εις Σκίαθον. Το υπό ιταλικήν σημαίαν πλοιάριον Πλούτων, ρυμουλκούν προχθές ένα βαρούλκον μετά διαφόρων μηχανημάτων (μπίγα) ευρέθη εις το μεταξύ Σκιάθου και Σκοπέλου στενόν προ σφοδράς θαλασσοταραχής. Συνεπεία της θαλασσοταραχής και του πνέοντος ανέμου, εβυθίσθη η μπίγα, χωρίς ευτυχώς να πάθη τι το πλοιάριον. Το Πλούτων είχεν αποπλεύση εκ Γενούης δια Τσάγεζι όπου εκτελούνται διάφορα λιμενικά έργα». (10/2/1932). Πετρελαιοκίνητο Αγ. Κωνσταντίνος Είναι γνωστό πως η Σκιάθος περιβάλλεται από διάφορες βραχονησίδες, σκοπέλους, υφάλους και άλλα επικίνδυνα αβαθή που απαιτούν γνώση του χώρου αλλά και προσεκτική πλεύση. Γι’ αυτό και έχουν συμβεί αρκετά ναυάγια, είτε από κακοκαιρία, είτε από πλοϊκή απροσεξία με προσαράξεις ή βυθίσεις διαχρονικά, όπως και στην περίοδο που αναφερόμαστε. Η παρακάτω περίπτωση- όπως και οι επόμενες- είναι χαρακτηριστικές στις σκιαθίτικες θάλασσες. Το ναυάγιο του π/κ Άγιος Κωνσταντίνος στη συστάδα σκοπέλων και υφάλων Μαρίνος (Μαρίνες ή Μαρίνα) στην περιοχή Τρούλος, συνέβη προφανώς από ανθρώπινο λάθος καθώς το σχετικό σύντομο δημοσίευμα δεν γίνεται λόγος για δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Ακόμη στο ολιγόγραμμο κείμενο που προέρχεται από το αντίστοιχο τηλεγράφημα, σημειώνεται πως το σκάφος «κατεβυθίσθη αύτανδρον», αλλά «το πλήρωμα διεσώθη»! Πρόκειται βέβαια για σφάλμα του συντάκτη που κατέγραψε την είδηση: «Ναυάγιον πετρελαιοκινήτου. Κατά τηλεγράφημα του τελωνοσταθμάρχου Σκιάθου προς το ενταύθα Λιμεναρχείον, το πετρελαιοκίνητο Κωνσταντίνος του πλοιάρχου Βατικιώτη προσκρούσαν επί της υφάλου Μαρίνα κατεβυθίσθη αύτανδρον. Το πλήρωμα διεσώθη, διετάχθη δε να αφιχθή εις Βόλον προς διενέργειαν ανακρίσεων». (Ταχυδρόμος 21/11/1936). ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Αναλυτικά το συμβάν με την προσάραξη του α/π Βόλος στον ύφαλο Λευτέρης καταγράφεται στην μελέτη μας: «Ο ύφαλος Λευτέρης και ο φάρος του», Αρχείο Θεσσαλικών Μελετών, τόμος 21. Όπως αναφέραμε πιο πάνω. Κάτι που πραγματοποιήθηκε τελικά στα 1935, έπειτα από επίμονο αίτημα των ακτοπλοϊκών εταιριών. Το τοπωνύμιο Εστέλα ή Στέλα δεν είναι γνωστό σήμερα, αν και ερωτήθηκαν, στη διάρκεια της έρευνάς μας σκιαθίτες ναυτικοί. Ίσως να σχετίζεται με τα αβαθή στο ακρ. Αγία Ελένη της Σκιάθου. Οι φουρτούνες στις Β. Σποράδες ήταν συχνά καταστροφικές. Τα φορτωμένα εμπορικά ιστιοφόρα ήταν ευάλωτα στις σφοδρές κακοκαιρίες. Τα φορτωμένα εμπορικά ιστιοφόρα ήταν ευάλωτα στις σφοδρές κακοκαιρίες. ταχυδρομος